Mastektomi Tecrübeleri

Deniz P. Darno & Umut Derin Eroğlan

“aydınlıklar dünyasına dönmek için,
rehberimlebu yeraltı geçidine daldık,
mola vermeyi aklımızdan bile geçirmeden,
o önde ben peşinde yukarılara tırmandık
sonunda yuvarlak bir delikten
gökyüzünün taşıdığı güzel nesnelere baktık;
buradan dışarı çıktık, görmek için yıldızları.“
                                                 
Dante Alighieri  
Cehennem XXXIV, 133-139.
Çeviri: Rekin Teksoy
Oğlak Yayınları    
               

Mastektomi (meme aldırma) konusunda deneyim ve bilgi paylaşımını temel alan bu yazıda okuyucu için aktarılan tecrübelerin açık, anlaşılır ve yararlı bir hale getirilmesine gayret ettim. Bununla birlikte yakın zamanda bu operasyonu deneyimlediğim ve hala fiziksel olarak iyileşme sürecinde olduğum için zihinsel/ruhsal etkilerini kavrayıp aktaramayacak kadar şaşkın ve heyecanlı olmamdan ötürü mevzunun duygu boyutunu ele almaktan özellikle kaçındım. 

Nihayetinde, bu deneyim aktarımları mastektomi operasyonunu aklından geçiren ve/veya arzu edenler için pratikte bir nebzede olsa yararlı olacaksa bundan memnuniyet duyacağız. Biz’i oluşturan diğer kişi ise kendi deneyimimde adeta rehberim olan Umut Derin Eroğlan. O olmasaydı birçok şeyin daha karmaşık olacağından kuşkum yok. Böylece her zamanki noktaya bir kere daha çıktığımızı hissediyorum; dayanışma onarır/yaşatır! Yazının ortaya çıkışındaki temel motivasyonlarından biri de bu gerçekliktir.

Yazıya tekrar dönersek, genelleştirilebilecek belli başlı önerilere varmaya çalışırken, Derin’in bana aktardığı deneyimlerden ve bu deneyimlerle benimkilerin meydana getirdiği sentezden yola çıktım. Yine de hepsinin tartışmaya açık, herkes ve her durum için uygun/uygulanabilir olmadığını hatırlatmak istiyorum. Yazının sonunda sürece dair bir başka okuma parçası önerisi ile operasyon sonrası yaşanabilecek sıkıntılı durumlar için destek mekanizmalarına dair bilgi notuna rastlayacaksınız.

Son söz niyetine; 

Mastektomiyi düşünmeyen/arzu etmeyenler için yazının olumsuz hisler uyandırmaması önemli bir husus. Çünkü transların sıklıkla maruz kaldıkları tıbbileştirme süreçlerinin ve her transın belli bir takım konular hakkında disfori yaşadığına dair yanlış yargının neden olduğu baskılar göz ardı edilemez. Bu yüzden vurgulamakta fayda var; kimliğimiz, arzularımız, deneyimlerimiz başkaları tarafından sorgulanamaz ve tektipleştirilemez. Süreçlerimize dair şiarımız belli; benim bedenim, benim kararım!

Doktorunuzla görüşmelerinizde sorabileceğiniz bazı sorular 

Meme muayenesinin ardından doktorunuz soruların bir kısmını kendiliğinden cevaplayacaktır. Fakat bu liste, cerrah araştırması yaparken ve/veya doktor randevunuzdan önce zihninizde operasyona yönelik genel bir çerçeve oluşturabilmek adına yararlı olabilir. Ayrıca operasyon öncesinde eğer ihtiyaç duyarsanız akran danışmanlığı, psikososyal destek gibi hizmetler sunabilen LGBTİ+ dernekleri ile iletişime geçebilirsiniz.

1. Operasyon öncesi

Ameliyat öncesi açlık/tokluk durumu nasıl olmalı?

Alkol, sigara ve benzeri ürünlerin kullanımı ile beslenmeye yönelik tavsiyeler nelerdir?

Hali hazırda kullanılan hormon ve/veya diğer ilaçlar varsa, ameliyattan kaç gün/kaç hafta önce bırakmak lazım?

2. Operasyon 

Operasyon yöntemi ne olacak? Kesi, uçtan, ters T?

Operasyon sonrası drenler (ameliyat sonrası vücut içinde kalan doku artıklarını ve sıvıları dışarı atmak veya yara üzerindeki iltihabı akıtmakta kullanılan bükülgen tüp, akıtaç) kalacak mı? Evetse, kaç gün?

3. Operasyon sonrası

Hastanede kaç gün kalınacak? Refakatçi izni var mı? Covid-19 salgını döneminde operasyon olacaksanız, bir sürprizle karşılaşmamak için hastanenin/doktorunuzun refakatçi(leri)nizden covid testi isteyip istemediğini öğrenebilirsiniz. Ayrıca, doktorunuzun çalıştığı hastanenin Covid-19 yataklı servisi var ve bu durum sizin için yüksek risk teşkil ediyorsa, diğer hastane seçenekleri için doktorunuzla konuşmalısınız.

İlk pansuman ne zaman yapılacak?

Oral kullanılacak ilaçlar neler? Ne sıklıkla, ne kadar süre kullanılmalı? 

Evde yapılacak pansuman hangi kremlerle olacak? Kullanım sıklığı? Ne kadar süre devam edilmeli?

Kişi hormon kullanıyorsa, operasyon sonrası ilk hormon kaç gün/kaç hafta sonra vurulmalı?

İlk banyo ne zaman yapılabilir?

Korse dışardan mı temin edilmeli yoksa operasyonun olduğu merkez/doktor tarafından mı verilecek? Ne kadar süre kullanılmalı?

Ameliyat sonrası istenmeyen sonuçlar ile karşılaşılırsa yeni bir ameliyatın gerekli olması durumunda,  bu operasyon için ücretlendirme olacak mı? 

Operasyondan sonra hastanede kalacaksanız ihtiyaç duyabileceğiniz birkaç şey

Düğmeli pijama (operasyon sonrası kollarınızı hareket ettirmek son derece zor ve sakıncalı olacağından düğmeli pijamayı yanınızda bulundurmanız oldukça elzem), çorap, terlik, ıslak mendil, kağıt havlu, yastık kılıfı, çarşaf, pipet, (mümkünse) evden yemek (dışarıdan siparişle ya da hastane yemeği yemek istemezseniz siz ve/ya refakatçiniz için kurtarıcı olabilir), korse (doktor/ hastane temin etmiyorsa), varsa eğer sürekli kullanılan ilaçlar.

Bu nesnelerin bazılarına ihtiyacın kişilere bağlı olarak değişebileceğini unutmayın. Örneğin yastık kılıfı, çarşaf gibi nesnelere duyduğumuz ihtiyaç operasyonun yapılacağı hastanenin sunduğu hizmetler ile yakından ilişkilidir.

Operasyon sonrasındaki günlere dair ipuçları 

Mastektomi sürecindeki deneyimlerimiz biricik ve haliyle değişken. Bu yüzden operasyon sonrası için de detaylı bir anlatım yerine, olabildiğince önemli ve kapsayıcı noktalar ele alındı; fakat bu “önemli ve kapsayıcı” noktaların da kişisel deneyimlerden yola çıkılarak aktarıldığı unutulmamalıdır. 

– İlk hafta kolların hareketsiz kalması çok önemli. Kendinizi küçük bir trans penguen (Derin’in bu tatlı benzetmesini ilk haftalar akıldan çıkarmamak iyileşmenin seyri açısından çok önemli) olarak düşünün ve buna uygun hareket edin. 

– Ödemlerden ve narkozun etkisinden bir an önce kurtulmak için bol su tüketin. 

– Beslenme konusu önemli. İyileşme sürecinde protein ağırlıklı beslenme tavsiye edilir. Şu linkten vegan beslenme tablosunu indirebilir ve besinler hakkında bilgi edinebilirsiniz.

– İlk banyonuzda dikişlere sabun, şampuan vb değdirmemeye dikkat edin.

– Operasyon kaynaklı yaralar için doktorunuzun önerdiği ilaçlarla ve anlattığı şekilde pansuman yapmaya özen gösterin. Takviye ürünler kullanmak istiyorsanız mutlaka doktorunuza danışın. 

– Korse kullanımı özellikle başlarda zor gelebilir (operasyonu yaz aylarında olmayı düşünüyorsanız korse kullanımının ekstra zorlayıcı olabileceğini hesaba katmalısınız), fakat önemli. Korse kullanmadan önce, krem sürüp üzeri gazlı bez ile kapatılırsa, kremler ile korsenin temas etmemesini sağlayabilirsiniz (bu uygulamayı ne kadar süre sürdürebileceğiniz konusunda doktorunuza veya eczacınıza danışabilirsiniz). Kaşıntı, korseye bağlı yaralar vb şikayetlerin kısa süreli olarak gözlemlendiği durumlarda ise atlet üstüne korse giyilmesi bu şikayetler için önleyici olabilir. Cildinizin korseye alerjik reaksiyon geliştirdiğini/gösterdiğini düşünüyorsanız mutlaka doktorunuz ile haberleşin. 

– Doktorunuzun önerdiği zamana kadar yüzüstü yatmamaya dikkat edin.

– Kendinizle ve partner(ler)inizle cinsel deneyimlerinizde operasyon kaynaklı geçici hareket kısıtlılıklarınızı göz önüne alın. 

– Spor yapmak ya da denize/havuza girmek istiyorsak kaçıncı aydan sonra mümkün, çalışıyorsak işe en erken ne zaman dönebiliriz gibi soruların cevapları iyileşme süreçlerimiz gibi kişiye göre değişiyor. Operasyonda tercih edilen yöntem, sigara ve madde kullanımı vb. birçok faktör bu durum üzerinde etkilidir. Deneyim aktarımlarından yararlanmakla beraber, sürecinize dair aklınıza takılan konularda doktorunuza danışarak süreci yürütmeye özen gösterin.

Okuma önerisi

Ares Berfan Hür tarafından kaleme alınan ”Mastektomi operasyonu geçiren arkadaşına bakacak altın kalpli kişiler için yönergeler” başlıklı yazıya göz atabilirsiniz.

Destek mekanizmaları 

Aralık 2020 tarihinde LGBTİ+ dernekleri tarafından yayımlanan ortak açıklamada cinsiyet/trans uyum operasyonlarının ticarileşmesi ele alınırken, operasyonlara bağlı mağduriyet yaşayanlara psikososyal ve sosyal hizmet desteği verileceğinin altı çizildi. Siz de bu desteğe ihtiyaç duyduğunuzu düşünüyorsanız, transameliyatdestek@gmail.com adresine mail atarak başvuruda bulunabilirsiniz.  

Çizim için sevgili tulya’ya çok teşekkürler <3.