Rahmetli Mustafa Olpak Kenya-Girit-İstanbul: Köle Kıyısından İnsan Biyografileri isimli hatıralarını şu sözle açar: birinci kuşak yaşar, ikinci kuşak reddeder, üçüncü kuşak araştırır. Olpak’ın bu sözü her sene Şubat ayı boyunca Afrika diasporasını ve tarihini kamuoyuna tanıtmak için düzenlenen Siyah Tarihi Ayının (Black History Month) amacını çok güzel açıklıyor. Bu sene, Olpak’ın mirasını ve Anadolu’daki Afrika diaspora tarihini onurlandırmak için Mustafa Olpak, Frederick Bruce Thomas, Dursune Şirin ve bir çok başka figürün hayatlarına dikkat çekmek istedim. Dionne Brand’in ‘yazmak bir arzu eylemi ise, okumak da öyledir’ önermesi doğruysa, bu yazı dizisi Siyah figürlerin Türkiye’nin kültürel tarihindeki yerlerini daha adaletli bir biçimde belirleme arzusundan ortaya çıktı diyebilirim. Buna ek olarak bu serinin hem Türkiye’de hem de ülkenin dışında okunmasını Siyah Tarihi Ayı konusunun sadece Amerika Birleşik Devletleri’ne dair olduğu fikrini kırması için de istiyorum. Kaleme aldığım bu dizinin de gösterdiği gibi küresel boyuta ve etkiye ulaşmış kimi yerel Türkiyeli tarihler de mevcut. Haydi başlayalım.
***
Editörün notu: Zavier Wingham bu tweet zincirini Esmeray’ın doğum günü olan 25 Şubat’ta paylaşmıştı. Türkiye gündeminin keşmekeşinde Velvele’ye sanatçının ölüm yıldönümünde yayımlamak düştü.
***
Bekleyiş sona erdi! Bugün, biricik Esmeray’ın şanlı şanlı doğum gününü kutluyoruz.
Esmeray’ın hikayesini kendi sözleriyle anlatmasını istiyorum. Ne şans ki, müzik ve anlatılarından oluşan toplama albüm sayesinde bunu yapabileceğiz.
dinlemek için tıklayın
Şarkıcı, oyuncu (buraya komedyeni de ekleyebilirim) Esmeray Diriker, İstanbul Emirgan’da 25 Şubat 1950’de, Siyah bir babanın (Nusret) ve beyaz bir annenin (Fermet) çocuğu olarak dünyaya geldi.
Sanata olan tutkusu nedeniyle Emirgan Ortaokulunu bırakıp İstanbul Şehir Tiyatrosuna girdi ve çocuk oyunlarında oynadı. Beş yıl sonra, özel tiyatrolarda çalışmaya başladı. İlk rolü Dormen Tiyatrosu’daki “Dün Gece Yolda Giderken Çok Komik Bir Şey Oldu” adlı oyundu.
1974 yılında Muammer Karaca ile oynadığı Mart Bakanı isimli oyunla tiyatro sahnesine veda etti. Sinemaya dümen kıran Esmeray “Sev Kardeşim” ve “Zilli Nazife” gibi filmlerde rol aldı. Biraz da doğal olarak “Unutama Beni” isimli filmde misafir oyunculuk yaptı
1974 Esmeray’ın yılıydı. İlk ve son kez Toplu İğne Yarışmasına katıldığını anılarında anlatıyor. TRT tarafından desteklenen bu yarışmanın ödülü kazanana bir plak yapmak ve plağını tanıtmaktı. Esmeray yarışmaya girdi ve hit şarkısı “Unutama Beni” ile yarışmayı kazandı.
Yarışma bir jüri kurulu ve halk jürisi tarafından değerlendiriliyordu ama ne oldu? TRT ve Denetim Kurulu Esmeray’ın müziğini şu nedenlerle yasakladı: kötü, düşük kaliteli ve dejenere. Esmeray’in sözleriyle “sizin müzik zevkinizi benim şerrimden korumaya çalışıyorlardı.”
Zaten uzun zaman kazandığına inanamamıştı. Unutama Beni onun için çok kıymetliydi çünkü şarkının sözlerini ve müziğini eşi Şemi Diriker (Erol Tanır olarak da bilinir) yazmıştı. 1970 senesinde evlenmeye karar verdiklerinde büyük tepkilerle mücadele etmişlerdi. Şarkı onlar için birçok yönden iç rahatlatıcıydı.
“Yağmur yağıyor, seller akıyor, Arap kızı camdan bakıyor. Bir çocuk tekerlemisidir, bilirsiniz, çocukluğunuzda hepiniz söylemişsinizdir belki. Ama bilir misiniz camdan bakan Arap kızı neler hisseder, mahallenin çocukları bu tekerlemeyi söylerken? Neler hisseder yakınından geçen iki kişi on üç buçuk diye birbirlerini çimdiklediklerinde bilir misiniz? Ben bilirim.”
Yasaklara rağmen başta yasaklı şarkılarının toplama albümü 1975’teki Yayınlanamaz olmak üzere Esmeray müzik yapmaya ve yayınlamaya devam etti. “13.5” isimli bir şarkı Arap kızı tekerlemesine dikkat çekerek, Arap kızının neler hissettiğini anlatıyor.
Esmeray Türkiye’nin Siyahlık ve Afrika diasporası hakkındaki ‘rahatsızlığına’ dair sesini çıkaran ilk insanlardan biri olabilir. Onlar orada, kamusal alandaydı, ama aynı zamanda efsanelerde, folklorde ve edebi tahayyülde yer alıyorlardı.
1977’de çok bilinen hit’i Gel Tezkere Gel’i yayımladı. Aynı zamanda 1978’de Eurovision şarkı yarışması Türkiye elemelerinde de “İnsanız Biz” şarkısıyla yarışan Grup Sekstet’in de üyesiydi. Şarkı zekice yazılmış, akılda kalan bir medeniyet taşlamasıydı.
“bir bir keşfettik doğanın tüm sırlarını,
artık top gibi oynuyoruz elektronlarla,
işte en muhteşem buluşumuz tepemize asılı,
yüz milyon megaton bomba.
insanız biz,
insanız biz,
doğaya, dünyaya hükmederiz.”
Maalesef Grup Sekstet elemeleri Sevince şarkılarıyla birinci olan ve Türkiye’yi uluslararası arenada temsil etme hakkını kazanan Nilüfer ve Nazar’ın ardından ikinci olarak bitirdi.
Ne yazık ki kanser teşhisi konan Esmeray 2002’de hayatını kaybetti. Oğlu Kaan Diriker onun anısını yaşatmaya devam ediyor ve bizler Esmeray’ı hala çok özlüyoruz. Ancak Esmeray, merak etme, biz de unutmadık seni, unutamadık seni.
Not: Esmeray’ın 1998’de rahmetli Huysuz Virjin’in programı Huysuz Şov’a katıldığı oldukça eğlenceli sohbeti buradan izleyebilirsiniz.
Ve burada da, Kornelia Binicewicz’in Esmeray’ın hayatı ve müziğini bir araya getirdiği harika işini dinleyebilirsiniz.
Çeviri: Bawer & İlker Hepkaner
